lunedì 28 luglio 2014

Sa ghirada de sa Itria



DOMO CUMONALE DE GAVOI

PROVìNTZIA DE NùGORO

 Tel. 0784/53197-Fax 0784/53263

 

ORDINàNTZIA N. 14                                                                                                        DE SU 24.07.2014


Sa Ghirada de Sa Itria

                                                                                           Ufìtziu Poli/ia Locale de s'unione de sas Comunas Barbagia - Gavoi

                                                                                                                                  Commissariadu de P.S. di Gavoi

                                                                                                                       Cumandu Istatzione Carabineris de Gavoi

                                                                                                                                 Cumandu  Corpo Forestale Istatzione de Gavoi

                                                                                                                        A totus sas ànimas de Gavoi

SU SìNDIGU

Bidu chi su 30 de trìulas de su 2014 dae sas 6 de borta de die, fintzas a sa fine de s'eventu, s'at a fàghere in Gavoi sa  prevessone denominada Sa Ghirada de Sa Itria, chi at a bìdere noenantes e cadderis  acumpangende  sa Santa fintzas a sa domo de su priore nou. 

Bidu chi in custa casione sunt presentes unos cantos cadderis chi acumpangiant sa prevessone de su Santuàriu de sa Itria dintzas a sa bidda de    Gavoi 

Aberadu chi sa presèntzia de sos caddos est periculosa pro sa circulatzione veicolare e pedonale, in prus a dare problemas a sa seguràntzia pùblica e podet batire problemas igènicos sanitàrios, mescamente cando sos caddos diant a sighire a foras de s'oràriu e de su logu issoro

Aberadu gasi etotu chi si depet providire a pònnere a disciplina sa presèntzia de sos pegos in intro de sa bidda dende dispositziones in materia;

Bidu Part.50 e 54 del D.lgs. 267/2000 e s.m.i. 
Bidu s'Istatutu Cumonale
Bidu su Codìghe de s'istrada e sas dispositziones chi currespundent in su regolamentu de esecutzione relativu 

 

Intèndidos sos Ufìtzios cumpetentes de sa Domo Cumonale

DISPONET

1.

Chi siat cunsentidu colare a sos pegos de tràgiu e de sedda pro totu su tempus de sa prevessone fintzas a cantu durat

2.

Sos ecuides presentes ant dèpere essere ghiados dae pessones chi ischint domare sos pegos, sas cales ant a dèpere garantire chi a sa fine de sa prevessone sos caddos ant a èssere recuidos intro de 30 minutos dae sa fine de sa matessi.

DEMANDAT

A sa politzia de s'Istadu, a sìArma de sos Carabineris, a sa Politzia locale de s'Unione de sas Comunas de sa Barbagia,

de vigilare pro pòdere imporre sa massima osservàntzia de custa ordinàntzia.

Chie contravedit a custa Ordinàntzia at a essere punidu cun sas santziones chi sighint:

Pro sas violatziones de su puntu 2 si aplicat sa santzione amministrativa de  €.104 (mìnimu €.52, màssimu €.300):

Sas santziones ant a essere aplicadas sarbu àteras dispositziones amministrativas e/o penales.

Est obbrigu de cadaunu chi la depet osservare de lu fàghere e de la fàghere osservare a sos àteros.

Dae sa Residèntzia Munitzipale, su  24 de trìulas de su 2014 

 

                                                                                           SU SìNDIGU 

                                                                                              Avv. Giovanni Porcu

                                                          

martedì 1 luglio 2014

Propostas de Mauro Maxia, in contu de limba e polìtica linguìstica

Lingua sarda - Limba sarda

[in allestimento - contivigende]

Limba sarda


Is testos presentados tenent contu de sa grafia chi est bengende in usu in custos ùrtimos annos tzuchende dai su standard pigadu dai sa Regione Autònoma de Sardigna. Custa grafia tenet finas pagas diferèntzias dai cussas impreadas dae assòcios, cultores e autores belle chi cussa forma non nd'apant isseberada.

In cantu a sa forma, balet su matessi discursu de sa grafia, tengende contu chi, semper pro favorèssere su processu de cunvergèntzia subra a una forma cantu prus cuncorde, si proponent testos chi sighint una limba in sa cale sa prus parte de is letores, si non totus, si potzant reconnòschere chentza dificurtade.  

  
Lingua

Lingua

LinguaLingua

 

Lingua sarda  
I testi presentati tengono conto della grafia che si va imponendo nell'uso in questi ultimi anni a partire dallo standard adottato dalla Regione Autonoma della Sardegna. Questa grafia, peraltro, presenta differenze minime rispetto ad altre soluzioni impiegate da associazioni, cultori e autori che non vi si rifanno direttamente. 
Quanto alla forma linguistica, vale lo stesso discorso della grafia tenendo conto che, al fine di favorire il processo di convergenza verso una forma il più possibile condivisa, si propongono dei testi che privilegiano quelle soluzioni nelle quali la maggior parte dei lettori, se non tutti, si possano riconoscere senza difficoltà.  
 
 

 

Gente
I N D I C E
1. Limba, gerèntzia e insinniamentu 


1. Limba, gerèntzia e insinniamentu inter traditzione e modernidade 
(Artìculu inèditu de su libru Lingua e società in Sardegna, in cursu de editzione).  

 1. Traditzione e modernidade.
Sa sarda est una sociedade chi, forsis prus de àteras, at mantesu istruturas traditzionales in cale si siat ispàtziu ue si manifestat sa cultura sua (is festas, su màndigu, s’artisanadu etc.) e in custas intrat finas sa limba. In àteros ispàtzios sa sociedade sarda si distinghet guasi in nudda dae àteras sociedades modernas e mundialigiadas (mass media, trasportos, sistema iscolàsticu etc.) e custu, nessi in parte, balet finas pro sa limba ca una parte de is Sardos, una parte semper prus manna, no impreat prus sa limba naturale ma un’àtera limba chi in custu momentu istòricu est s’italianu. In àteros momentos custa matessi funtzione, ma a manera prus pagu marcada, est giai istada de s’ispagnolu e de su cadalanu e unu cras, forsis, at a poder èssere de s’inglesu o de carchi àtera limba.
Inoghe semus chistionende de limba e giai custu est un’argumentu de cumplessidade manna, chi de sesi bolet, comente si narat oe, “vagonadas” de lìberos e materiales. 
Sa Regione Autònoma de Sardigna, ca nde tenet s’autoridade peri s’Assessoradu a s’Istrutzione e Benes Culturales, at fatu is issèberos suos e in su 2006 at inditadu in sa Limba Sarda Comuna su modellu isperimentale de impreare pro is documentos suos in essida. 
Pro su restu bell’e nudda at cambiadu ca chie si siat, si bolet, podet e impreat cale si siat variedade de sardu. Ca su sardu, mancari siat unu ebbia, est fatu de totu is faeddos chi ddu cumponent. Pro cussu non tenet meres: no est de is istitutziones nen de is grammàticos nen cantepagu est de chie (a bortas sena arrenessire a ddu chistionare e sena esser mancu sardu) pretendet de inditare polìticas e decisiones. Sa limba est, innantis de totus, de cussos sardos chi dd’impreant e dda chistionant ònnia die. Sunt custos sardos chi  produent sa pròpia limba e chi àteros diant bòlere ammaniare e istruturare sena pensare, innantis, a comente fàghere pro dda tènnere in vida. 
Certu, unu guvernu de sa limba ddu at a bòlere. Is decisiones de sa RAS sunt unu primu acostamentu a sa chistione chi, comente custos ùrtimos annos ant dimustradu bastante, est una chistione articulada meda. E finas dìliga est custa chistione e male faghet chie non nde tenet contu pessende chi si potzant fàghere polìticas linguìsticas in lestresa e cun mesos chi carchi borta si sunt mustrados pagu idòneos. 
Comente si siat, in custos annos sa RAS cun is istruturas suas, e finas sa gente comuna, ant impreadu custu standard isperimentale chi si fiat narende. In custu sensu si depet nàrrere chi s’isperimentada de custos annos est servida de seguru ca, nessi, non si sunt pèrdidos annos e annos feti chistionende ma finas faghende. Ddue at àpidu finas aerros e faddinas, comente est normale, ma su caminu giai fatu no est fàghere e si nde podet tenner contu pro acontzare, comente si narat, su bàrriu in caminu. 
Medas cuncordant subra a su fatu chi sa limba sarda, comente totu is limbas, depet èssere moderna si bolet abarrare biva. Antis, sa modernidade est una cunditzione chi ddi faghet bisòngiu pro si poder pònnere in cuncurrèntzia cun is àteras limbas e pro tènnere is domìnios chi at tentu finas a immoe o, comente si isperat, pro torrare a s’apoderare finas de is domìnios chi at tentu finas a pagu tempus. 
Ma una limba non naschet dae nudda ca semper est su resultadu de unu caminu longu, a bortas longu finas milli e prus annos, comente est su caminu de sa limba sarda. E in custu caminu, si castiamus bene, podimus agatare medas letziones e finas solutziones chi oe, in bògia de boler fàghere, non totus sunt cunsiderende cun abistesa. In su chi pertocat a su standard, pro esempru, s’istòria nosi narat chi sa limba sarda nde at tentu unu chi, a su chi paret, funtzionaiat bene meda si, pro ses sèculos est istadu impreadu in tota s’Isula e totucantos, semper a su chi paret, ddu cumprendiant bene meda. Semus faeddende de sa Carta de Logu, chi a s’incumentzu fiat sa lege costitutzionale de su Regnu de Arborea, ma chi deretu, giai dae su Treghentos, e a pustis finas a cando est intradu su Codice o Statuto Albertino (1837) est istada sa lege costitutzionale de su Regnu de Sardigna pro guasi tota s’istòria sua. E si pro ses sèculos unu documentu gasi de importu at tentu cursu in Sardigna e est servidu pro regulare sa vida de s’istadu e de su pòpulu sardu, si podet nàrrere chi sa Sardigna disponiat de unu còdice normativu istandardizadu e afirmadu (finas in su fatu de sa limba) dae su tempus e dae s’usu chi si nd’at fatu. 
Sa RAS puntende a sa modernidade at fatu un’issèberu chi, bell’e gasi at tentu contu finas de sa traditzione ca su fundamentu de sa LSC est una limba chi tenet usos literàrios importantes e reconnotos, si est beru chi sa base de custa limba finas oe est impreada in is garas poèticas chi si faghent nessi in tres cuartos de s’Isula, est a nàrrere in totu su Cabu de Susu e finas in bona parte de su Cabu de Giosso. Ma est finas beru chi su Cabu de Giosso tenet pròpios modellos literàrios mancari prus pagu istèrridos. Antis si su teatru “campidanesu” no esseret intradu in crisi e aeret sighidu a s’isvilupare comente fiat faghende in su sèculu coladu, immoe forsis diamus aer pòtzidu nàrrere, guasi comente fiat pro sa limba grega antiga, chi su truncu de sa limba sarda formale si fundat subra a tres raigas:  
1)    una limba de is istitutziones, a base arboresa, chi tenet su fundamentu in sa Carta de Logu.

2)    una limba literària, a base logudoresa, cunsagrada dae is testos prus famados de sa traditzione (Deus ti salvet Maria, Procurade de moderare, Nanneddu meuecc.).

3)    una limba de su teatru, a base campidanesa, chi tenet su fundamentu in òberas de valore reconnotas dae totus (Pìbiri sardu, Basciura ecc.).

Duncas, una limba moderna depet tènnere in contu finas dae ue nde benit. E su sardu modernu nde benit dae unu fundamentu chi est forte in totu is manifestatziones de sa vida de su pòpulu: formales, literàrias, teatrales. 
Si pro su stardard si puntat prus a su fundamentu literàriu, comente at fatu sa RAS in su 2006, is referèntzias non mancant ca sa literatura in limba sarda (poesia, prosa, teatru) tenet bundàntzia de testos. Mentres si su standard si boleret puntare de prus subra a sa limba formale collaudada dae sèculos de usu, tenet comente referèntzia su testu de sa costitutzione de su Regnu de Sardigna (e àteros testos meda, mancari prus pagu connotos) chi, comente est normale, depet èssere ammodernada, issa ebbia, cunforma a is cambiamentos chi ddue sunt istados in su lèssicu. 
Diat èssere una cosa de profetu si si bolet chi s’impreu de su standard isperimentale pigadu dae sa RAS s’afirmet e s’allarghet semper de prus in sa sociedae, e non solu in is usos formales “in uscita”, chi si tèngiat contu de custu cuadru istòricu.    

In su campu de sa pianificatzione de is polìticas linguìsticas, mancari s’issèberu e is règulas de sa limba formale tèngiant un’importu seguru, est de nàrrere chi un’importu meda prus mannu ddu tenet sa chistione de s’imparu de sa limba in famìlia. Est subra a custu problema fundamentale chi andant aderetzados is isfortzos prus mannos ca custu fatu, sende istadu trascuradu in custu ùrtimu mesu sèculu, est pongende sa limba sarda in perìgulu de estintzione. Pro cussu, belle chi is chistiones gràficas siant de importu, bolet de nàrrere chi semus sighende a pèrdere tempus pretziadu ca si chimbanta annos faghet s’educatzione de is fìgios in italianu fiat giai unu problema mannu, immoe custu problema tenet un’importu màssimu. Is fortzas chi sunt in campu non s’isperdant in chistiones gràficas, finas ca non diat deper èssere unu problema a agatare un acordu. Si totus is interessados tenent una idea crara de sa situatzione, chi est sèria meda, diant dèpere incanalare is fortzas pro agatare, paris cun is istitutziones, remèdios pro chi s’ùrtima generatzione (o nessi una bona parte de issa) torret a imparare su sardu pro ddu poder trasmìtere a s’àtera generatzione chi at a bènnere. 
Isetende chi totus si setzant pro arresonare e pigare de petus custu problema mannu, bidimus ite si podet fàghere pro incaminare in manera prus cuncorde sa chistione de su standard. 

2. Princìpios de base de su standard regionale (LSC).

S’issèberu de is paràulas e de is agetivos no est mai una cosa chentza aficu ca servit a crarire mègius is cuncetos chi si bolent nàrrere. Si pigamus una paràula comente “comuna” e castiamus su ditzionàriu bidimus chi bolet narrer ‘chi apartenet a prus persones’, ‘chi est meda in usu’, ‘chi est cunsiderada mesana, normale’. Duncas, si s’amministratzione regionale at isseberadu s’agetivu “comuna” pro calificare sa forma de limba in essida pro is iscritos suos bolet narrer chi custa forma depet servire pro megiorare is cunditziones de sa limba sarda. Difatis sa delìbera de sa Giunta Regionale n. 16/14 de su 18 abrile 2006 narat chi si bolet fagher unu: “[…] processo graduale mirante all’elaborazione di una Limba Sarda Comuna, con le caratteristiche di una varietà linguistica naturale che costituisca un punto di mediazione tra le parlate più comuni e diffuse e aperta ad alcune integrazioni volte a valorizzare la distintività del sardo e ad assicurare un carattere di sovramunicipalità e la semplicità del codice linguistico”, e chi bolet “[…] intraprendere il processo verso la Limba Sarda Comuna con il concorso di contributi, opinioni, riscontri e verifiche adottando una soluzione iniziale in cui, insieme a una larga maggioranza di opzioni comuni a tutte le varietà, convivono, in alcuni casi, opzioni aperte e flessibili e che, proprio per la gradualià e la sperimentalità del percorso, a distanza di tempo e sulla base delle risultanze e delle necessarie esperienze, potrà essere integrata, modificata ed arricchita con gli opportuni aggiustamenti; di approfondire con ulteriori studi il lessico, la morfologia e un’ortografia comune a più varietà”. E chi bolet finas “[…]   intraprendere la sperimentazione al fine di raccogliere le opportune integrazioni, modificazioni e arricchimenti” e “approfondire con ulteriori studi il lessico, la morfologia e un’ortografia comune a più varietà. Ultres de custos princìpios, su testu tècnicu ligadu a custa pròpia delìbera in su puntu 1.1 narat: “[…] le tante varietà locali, che costituiscono la ricchezza della lingua sarda, hanno una maggioranza di elementi comuni che dimostrano l’unicità della nostra lingua e che devono consentire uno sviluppo più universale, moderno e pieno al sardo nel suo complesso in ogni ambito...Il carattere sperimentale delle norme proposte e l’opportunità di approfondire con ulteriori studi il lessico, la morfologia e un’ortografia comune a più varietà, lascia, inoltre, i più ampi margini a modifiche, integrazioni che potranno essere con il tempo elaborate e adottate…con le caratteristiche di una varietà linguistica naturale che costituisca un punto di mediazione tra le parlate più comuni e diffuse e aperta ad alcune integrazioni volte a valorizzare la distintività del sardo e ad assicurare un carattere di sovramunicipalità e la semplicità del codice linguistico. La Limba Sarda Comuna intende rappresentare una “lingua bandiera”, uno strumento per potenziare la nostra identità collettiva, nel rispetto della multiforme ricchezza delle varietà locali…La Regione intende intraprendere questa strada verso la Limba Sarda Comuna con il più ampio concorso democratico di contributi, opinioni, riscontri e verifiche adottando una soluzione iniziale, come è la Limba Sarda Comuna, in cui, insieme a una larga maggioranza di opzioni comuni a tutte le varietà, convivono, in alcuni casi, opzioni aperte e flessibili e che, proprio per la gradualià e la sperimentalità del processo, a distanza di tempo e sulla base delle risultanze e delle necessarie esperienze, potrà essere integrata, modificata ed arricchita con gli opportuni aggiustamenti…Essa, pertanto, non vuole né sostituirsi né imporsi sugli altri idiomi della Sardegna, come giustamente e correttamente fa, dal punto di vista linguistico e giuridico, la Legge regionale n. 26 del 1997, senza nulla togliere a questi idiomi, anzi riconoscendo loro lo stesso livello di tutela e promozione…L’operazione compiuta non intende costituire una proposta di unificazione della lingua, perché la lingua è già “una”, ma semplicemente una proposta di un modello scritto comune cui ci si possa riferire e che possa essere utilizzato per la traduzione di alcuni atti e documenti dell’Amministrazione regionale”. 
Cunforma a totu custos referimentos dai sa Regione no est arribbadu finas a oe perunu mudamentu. Duncas, custu fundu normativu est abarradu semper su matessi e diat pàrrere semper abbertu a integratziones, irrichimentos e acontzos cun su cuncursu democràticu de cuntributos, parres e iscumproos de is propostas de partèntzia. No est de badas chi sa Regione previdat custu percussu sende chi sa Limba Sarda Comuna bolet esser una “limba bandera”. Ca si no esseret abberu comuna, comente diat poder esser una bandera? E pro esser abberu comuna est precisu chi siat sentida aici e totu nessi dae is chi chistionant in sardu, si non de is sardos e totu chi non ddu impreant. Subra a custu fatu non paret chi ddue potzat aer chistiones mannas, ca bell’e totus cuncordant chi sa limba o lingua depat esser sentida comente sa pròpia. 
Una de is chistiones prus mannas in su chi pertocat a is règulas grammaticales est cussa chi is grammàticos, unu pagu comente is crìticos literàrios chi no sende iscritores crìticant is òberas de chie iscriet, tenent sa pretesa di inditare is règulas a cussos chi depent iscrìere. A bortas, però, custas règulas sunt finas cumplicadas sena chi ddue apat bisòngiu. Sa cosa prus giusta diat èssere cussa de nde bogare is règulas dai is òberas de cussos chi iscrient, màssimu si iscrient òberas bonas. Là, su grammàticu non diat dèpere fagher àteru.   
Narat su pròpiu documentu de sa Regione chi sunt benènnidos is istùdios e is aciuntas pro su chi pertocat a su lèssicu (paràulas), sa morfologia (istrutura) e s’ortografia (sistema gràficu). E custas prevididuras si cumprendent bene ca, cunforma a sa base de paràulas e de is règulas grammaticales, sa LSC tenet bisòngiu de aciuntas e irrichimentos. Finas subra a custu fatu non paret chi ddue potzat aer chistiones mannas. 
Sunt colados giai paritzos annos dae cando cussas propostas ortogràficas sunt istadas presentadas dai sa Regione. In s’interi sa LSC est istada isperimentada in medas giassos comente in is ufìtzios regionales, in is isportellos linguìsticos, in gràficas ufitziales e finas in revistas e in òberas iscritas. Sa tendèntzia est istada cussa de mantènnere is propostas de is cumintzos. Dae àteras partes sunt bènnidas propostas de megioramentu e finas crìticas sèrias. Una crìtica chi s’est intesa e lègida in custos annos est chi is normas propostas dai sa Regione s’assimbigent meda a is istruturas de su sardu logudoresu e pagu a is istruturas de su sardu campidanesu. Si andamus a iscumproare custa crìtica, giai si podet bìdere chi paràulas e formas de tipu meridionale non nde mancant in sa proposta regionale; a esempru: ddu,-a; aicisceti; pitzu; mangianu; giai; ellus; siaisaiais; apais; tengiais; aereis; fatzais; potzais; potzant; bèngiant e àteras. In certos casos custas formas de “tipu campidanesu” sunt is ùnicas prevìdidas e non ddue figurant variantes de “tipu logudoresu”. Pro custu finas is cabesusesos non sentint sa LSC comente limba issoro ma comente una limba chi tendet a su campidanesu. Is cabeiossesos ebbia pensant chi sa LSC tiret meda a is variedades cabesusesas e pagu a cussas meridionales. Diat pàrrere chi custa limba dd’appant pensada sighende cudda brulla chi narat chi is sardos, prus de badangiare deretu, si cuntentant finas de nde bogare un’ogru a su compare.  
A parte is brullas, totu is limbas tendent a una certa variedade: su frantzesu a cussa de Parigi, s’italianu a cussa de Firentze, s’ispanniolu a cussa de sa Castìllia ecc. Sa resone de custu fatu s’agatat in is issèberos de s’incumintzu chi sunt tzucados dai su fatu chi sa forma de limba pigada a base de sa LSC tendet a is testos prus famados de sa traditzione poètica e literària (cfr. cap. 4, § 7; cap. 8, §§ 7, 15). Ma si, mancari totu custu, is crìticas sunt sighende diat boler de ddas iscurtare e averguare si siant crìticas fundadas o nono. Non si tratat de fàghere o nono cuncessiones ca sunt preguntas fatas cunforma a su chi previdet sa Regione (“con il più ampio concorso democratico di contributi, opinioni, riscontri e verifiche”). Fiat istadu postu in contu chi su standard, a pustis de esser istadu elaboradu, diat àere atopadu resistèntzias a nantis de èssere acetadu,[1] aici comente est acontèssidu pro àteras limbas chi non teniant unu standard. In s’interi, peroe, si depet reconnòschere chi est giai unu resurtadu mannu chi is règulas de iscritura, mancari apant retzidu finas medas crìticas,[2] si sunt afirmende guasi in totue. 

3. Carchi megioramentu

In su 2013 su Servìtziu Lingua Sarda de s’Assessoradu Regionale de s’Istrutzione Pùbblica at comunicadu chi s’atividade de isperimentatzione  de sa Limba Sarda Comuna est arribada a is concruos cun èsitos bonos.[3] Su pròpiu Servìtziu, tengende contu chi sa LSC at atopadu resistèntzias de tipu pergiudissiale e ideològicu, in fines at ispressadu su pàrrere chi: “come mero modello tecnico-scientifico la LSC rappresenta, a parere dello scrivente ufficio, con piccoli aggiustamenti che non sconvolgano l’impianto, un punto di riferimento ineludibile per una politica linguistica che voglia essere efficace e non rappresentare sterilmente la conservazione dello status quo dialettale che nega la crescita del sistema verso un prestigio e uno status da lingua normale”. E in su documentu ligadu a su comunicadu su matessi Servìtziu narat chi: “il modello possa essere anche migliorato e modificato per essere meglio accettato dai parlanti delle varie realtà locali della Sardegna”.                    
Festina lente ‘faghe lestru sena presse’, naraiat s’imperadore Augustu, chi non boliat nàrrere a si firmare ma a si mòvere dende atentu. Chie si interessat de polìticas linguìsticas depet tènnere s'intelligèntzia de cumprèndere chi ònnia passu bolet postu cun su màssimu de sa cuncòrdia, chirchende alliados e chentza si fàghere inimigos. Ca, si est beru chi sunt medas cussos chi si sunt impinniende pro megiorare s'istadu de sa limba sarda, est beru puru chi ddue at partziduras pro motivos chi non tenent un'importu mannu, est a nàrrere cussu de poder afirmare "tèngio resone deo" o "nono, sa resone dda tèngio deo". Ma si unu in finis arribbat a tènnere sa resone a pustis de s'àere inimigadu cussos chi podiant èssere alliados suos, tando sa resone sua non balet nudda. E pòngiant aficu totus is chi si sunt impinniende pro su megioramentu de sa limba sarda chi is partziduras faghent su giogu de chie non bolet chi su sardu torret a èssere sa limba natzionale de sa Sardigna. E tèngiant contu finas chi sa limba, e màssimu sa limba iscrita, est fata de cunventziones. E custu bolet nàrrere a acetare is règulas de bonu gradu, no a fortza. E bolet nàrrere puru chi ònnia limba naschet dai s'acordu, ca is unos depent faeddare cun is àteros. Unu non podet faeddare a su solu e s'istòria narat chi ònnia limba s'est fata peri sèculos de megioramentos. 
Bidimus tando ite acontzos, mancari minores, si potzant fàghere pro megiorare custu modellu “tècnicu-iscentìficu” sena nde minimare is règulas de fundu, a manera de pòdere esser acetadu dae prus gente. Aciuntas e irrichimentos si nde podet fàghere finas in is règulas de base, ca calicuna diat bòlere mendada. A esempru in sa p. 31, §15 ddue est iscritu “s’in casu”. Custu avèrbiu gasi comente est iscritu podet fagher nàschere carchi duda ca, sende unu italianismu formadu da sincaso ‘casomai’, finas in sardu diat bòlere iscritu sincasu
Semper in su chi pertocat certas formas essidas dae currispondentes italianas, sa partzidura “in antis” non paret chi potzat èssere su mègius issèberu. Su sardu “innanti(s)”, sende una forma averbiale chi benit dae s’italianu innante, innanti, tenet finas sa variante nanti in su limbàgiu tècnicu de su notariadu. S’influèntzia de custu tecnicismu est istada aici forte chi finas in sardu esistit sa variante “nanti”, pro esempru in s’avèrbiu “de nanti” chi s’impreat finas in oposidura a s’avèrbiu “de segus”. Custa variante est intrada finas in sa toponomàstica e sunt medas is sardos chi, gràtzias a unu usu antigu de sa bidda de Santulussùrgiu, connoschent sa famada cursa de caddos intitulada “Sa Carrera de Nanti”. Custu fatu diat bòlere de mendare sa norma chi in sa LSC tenet sa forma “dae in antis” (p. 31, §15) previdende sa forma “de nanti(s)” o “dae nanti(s)”. Nudda mudat, imbetzes, pro s’aversativa antis (p. 32, §16) chi abbarrat gasi e totu. Semper in tema de aversativas cun is formas “onni/ogni” (p. 32, §16) si diat deper prevìdere sa variante “ònnia” chi est finas prus fidele a sa base latina omnia
In sa matessi tabella de is normas regionales ddue est sa forma “emo”. Non si cumprendet bene cale potzat esser sa resone pro chi custa forma tèngiat sceti una “m” e non duas. Tengende in contu s’etimologia de is paràulas, sicomente su sardu “emmo” nde benit deretu dae su latinu himmo, diat esser mègius a ddu iscrìere “emmo” gasi comente est pronunciadu.  
Si is règulas de sa LSC prevident de no iscrìere sa “d” eufònica in ligamentos comente “cun d unu” o “in d unu”, non dda diant dèpere prevìdere mancu in sa prepositzione “indedda” (p. 33, §17) ca sigundu s’ètimu suo (latinu in illa) diat bòlere iscrita “inedda” o, sighende a sa lìtera is pròpios inditos de is règulas LSC, “in edda”. Est su matessi discursu chi pertocat a avèrbios comente inie e inoghe chi, difatis, sunt iscritos de custa manera e non in formas partzidas comente in ie e in oghe. Pro custu matessi motivu is averbios formados peri cungiuntziones e prepositziones, francu chi siant cun, inter, pro subra, diant deper èssere iscritos sena esser partzidos. Duncas: abberu non a beruacurtzu non a curtzuassora non a s’oraatesu non a tesu; ebbia non e biadenantis non de in antisdesegus non de segusetotu non e totuinfatu non in fatuissara non in s’ara etc. 
Finas a immoe s'at chistionadu sceti de carchi assestamentu de is règulas ca sa parte iscentìfica depet èssere precisa. Is esempros portados subra sunt bonos finas pro ammustrare chi is iscumpròos sunt semper necessàrios. Est de narrer finas chi s’isperimentatzione in cale si siat limba non benit mai a concruos ca cada limba biva est fata de mudamentos e de achistos e de pèrduas.  
Bidimus, immoe, carchi megioramentu de custu “modellu tècnicu-iscentìficu” sena nde minimare is règulas de fundu, a manera chi su nùmeru de cussos chi dd’acetant potzat esser prus artu e chi sa LSC potzat esser una bandera pro totus. A su chi si leget in paritzos giassos, si diat tratare che pagas variantes comente custas chi sighint inoghe: 
  1. Is desinèntzias –e e –o diant poder tènnere is variantes –i –u; esempru: òmine ~ òminichitzo ~ chitzi, fato ~ fatzu ecc.
  2. De nantis a is vocales “e” e “i" sa lìtera “c” si diat dèpere mantènnere paris a is sinnos “tz” (p. es.: citade paris cun tzitade) e “ch” (p.es.: centu paris a chentu). 
  3. Pro sa resa gràfica de sa fricativa sibilante [ʒ], chi in sa grafia traditzionale s’est semper iscrita cun su grafema “x”, in is règulas de immoe no est prevìdida e si diat deper impreare su grafema “g”; pro esempru: su famadu topònimu casteddaiu “Santa Alenixedda” immoe si diat dèpere iscrìere “Santa Alenigedda”. Sambenados comente Axedu, Exana, Puxeddu e àteros immoe resurtant “fora de norma” e si diant dèpere iscrière “Agedu”, “Egiana”, “Pugeddu” etc. o, si nono, diant deper sighire a tènnere grafias italianas comente “Ascedu”, “Esciana”, “Pusceddu” chi peroe sunt faddidas ca custas pronùncias non sunt giustas cunforma a sa realidade. 
Carchi megioramentu si diat poder fàghere finas in su chi pertocat a is acentos ca in sa LSC parent tropu e non semper sunt ratzionales. In certos casos propiu non ddue sunt is cunditziones pro pònnere un'acentu. Ma pro immoe nos podimus finas arressare inoghe sighende su princìpiu de sa cumpartzidura de is cunventziones e de sa progressividade issoro. Custas simpres aciuntas chi semus proponende oe diant serbire, ultres de acurtziare a sa norma is faeddos meridionales, fines a acurtziare sa LSC a una parte de is limbàgios sardu-cossos (gadduresu, casteddanesu) chi sunt prus sardos de cantu pàrgiat ca tenent una parte manna de su lèssicu e medas istruturas sintàticas comunas cun su sardu. Pro su chi pertocat a sa “x”, est unu sinnu de importu in sa traditzione gràfica sarda sende atestada finas in is documentos de Cabu de Susu e Gaddura de bator sèculos faghet. Su sardu tenet custu sinnu paris cun àteros sistemas gràficos de minorias linguìsticas (cadalanu, galitzianu, asturianu) e finas de limbas de importu mundiale (portughesu). Feti su tabarchinu, chi est unu faeddu lìgure, tenet custu sinnu chi, duncas, est unu fatore de de acumonamentu. Pagos megioramentos comente custos podent tènnere importu ca, dai una parte, permitint a prus gente de impreare un’istrumentu prus manìvile e, dai s’àtera, ammustrant sa voluntade de bòlere agatare puntos de atòbiu.  
4. Sa gerèntzia de is polìticas linguìsticas e s’insinniamentu.  
A chie tenet sa responsabilidade polìtica de contivigiare is processos linguìsticos si ddi depet recumendare de pònnere cuidadu mannu in su chi pertocat a is règulas ca, pro poder esser acetadas, depent esser sestadas bene e cun aficu. E a custu propòsitu diat esser una cosa de profetu si in vista de su Pranu Triennale 2014-17 sa Regione, previdende de introduire su bilinguismu in is iscolas, esseret regulamentadu sa gerèntzia de is polìticas linguìsticas previdende grados e cumpetèntzias politicas, amministrativas e iscentìficas. 
In custu momentu si osservat sa farta de un’òrganu importante comente diat esser su “Comitadu Tècnicu Iscentìficu”, chi est un’elementu necessàriu, no in tema de linguistica ebbia, ma in totu is brancas de is amministratziones pùbblicas. Custa parte immoe dd’est faghende su Servìtziu Limba Sarda chi, peroe, est un’òrganu amministrativu e non diat deper cobèrrere tretos de càbida iscentìfica. Est craru chi custa parte cumpetat a cumponentes calificados chi s’Assessoradu diat poder isseberare intre istudiados nòdidos e reconnotos siat pro is istùdios issoro siat pro sa parte chi ant tentu in annos de impìnniu pro sa limba sarda. Duncas non sceti acadèmicos, ca custu diat poder criare ischilìbrios in is livellos  polìticos comente est istadu giai averguadu in custos ùrtimos annos de polèmicas essidas dae is universidades sardas. Partende dae is issèberos de base, pigados dai is òrganos polìticos, su Comitadu diat dèpere iscumproare e propònnere cussos megioramentos e irrichimentos dae ue sunt tzucados su discussu e sa detzisione de fundare su “modellu tècnicu-iscentìficu” naradu Limba Sarda Comuna. Diat esser unu fatu de importu si sa RAS, afortighende custos primos annos de impìnniu linguìsticu, esseret prevìdidu de formare unu istitutu de custu tipu comente referimentu seguru e francu de liòngios cun istitutziones chi non siant interessadas abberu a sa crèschida de sa limba sarda. Su de fagher parte de su Comitadu Tècnicu Iscientìficu, pro fagher a manera de no esser unu comitadu polìticu, diat deper èssere de badas in cantu a indennidades e cumpensos. 
A unu livellu sutaordinadu est ateretantu de importu su de prevìdere su “Comitadu de su logu pro s’educatzione linguistica”. Custu òrganu tenet unu importu relatadu a is diferèntzias chi ddue sunt intre is variatziones dialetales, semper chi si pighent a base de s’insinniamentu is formas linguìsticas de su logu, comente cunsigiant totus is pedagogistas. A sa forma subraordinada (standard) s’at a dèpere lòmpere tzuchende dae sa limba locale ca est custa sa interface pro s’imparu iscolàsticu in sa gradualidade de is livellos. Duncas, in cada territòriu chi tenet diferèntzias de carchi importu cunforma a is àteros de acanta ddue diat dèpere àere unu comitadu cumpostu de pessones reconnotas pro cumpetèntzia comente istudiados, mastros e professores sardòfonos chi insìnnient o apant insinniadu su sardu o siat sa limba de su logu. Comitados de custu tipu nde diat dèpere àere in Montagudu, Baronias, Planàrgia, Barigadu, Sàrrabus, Sulcis, in is Campidanos ecc. e finas in is ìsulas linguìsticas (Olbia, Luras) o chi tèngiant particularidades chi meressint prus cuidadu. Un’incabessu particulare de custu òrganu diat èssere cussu de afiangiare is mastros e professores, mescamente cussos chi non siant istados formados in cursos ispecìficos. Custu fatu tenet un’importu mannu ca s’insinniamentu de su sardu e/o in sardu depet incumentzare cantu prus prestus siat chi ddue apat personale ispecialista o ispecializadu siat chi non ddue apat. Sa bia de sighire diat poder èssere cussa chi s’amministratzione iscolàstica at isperimentadu pro s’insinniamentu de s’inglesu; est a nàrrere: 1) ispecialistas (laureados); 2) ispecializados (cursos de formatzione).  
Amus bistu chi finas a immoe, su Servìtziu Limba Sarda (SLS) de sa RAS at tentu una funtziòne cataligiadora, in su sensu chi est istadu un’òrganu in parte amministrativu, tècnicu e finas polìticu. Custu podet èssere sutzessu pro mancàntzia de coràgiu de is òrganos polìticos ma finas ca, in custa fase, is ideas de ite fàghere a livellu istitutzionale non parent craras meda. Nd’est resurtadu chi su SLS est istadu carrigadu de responsabilidades chi non depiat tènnere e difatis at retzidu atacos meda chi non depiant andare contras a su SLS ma a s’Assessoradu, ca est custu s’òrganu chi tenet is responsabilidades polìticas. Si is ufìtzios ponent in pràtica is normas no est a issos chi bolent aderetzados is reclamos ma a s’òrganu chi at istabilidu is normas. 
Duncas pro chi is cosas procedant in òrdine ddu at bisòngiu de dessignare istruturas, livellos e responsabilidades de is òrganos chi ant a dèpere pigare in manu sa gerèntzia de is polìticas e de s’educatzione linguistica.                                             
Si castiamus a su chi ant fatu in àteras minorias linguìsticas,[4] pro sa gerèntzia de is polìticas linguìsticas e pro s’insinniamentu de sa limba sarda si diat poder propònnere unu sistema comente a custu:  
gradu
  Definidura
Livellos e incabessos
1Cunsìgiu Regionale / Giunta RegionaleResponsabilidade polìtica.Delìberant is polìticas linguìsticas e is normas.
2Assessoradu de s’IstrutzioneResponsabilidade polìtica-amministrativa.Si relatat cun entes, comunas e sistema iscolàsticu.
3Servìtziu limba sardaResponsabilidade operativa. Ammàniat testos e documentos; si relatat cun is istruturas territoriales.
4Comitadu Tècnicu-Scientìficu pro sa Limba Sarda Responsabilidade tècnica e iscientìfica. Donat consulèntzia e parres subra a is normas ortogràfico-linguìsticas.
5Comitados territoriales pro s’educatzione linguìsticaDonant parres a is autoridades iscolàsticas subra is formas linguìsticas locales

In custu ischema ddue sunt tres òrganos chi esistint giai (Cunsìgiu Regionale, Assessoradu e Servìtziu Limba Sarda) e duos òrganos chi no esistint galu ma chi sunt de importu mannu pro chi sa gerèntzia de is chistiones linguìsticas si potzat incaminare cun mètudu e in sa craresa de is funtziones e responsabilidades.   
Comitadu Tècnicu-Scientìficu o Cunsìgiu pro sa Limba Sarda 
Su Comitadu Tècnicu-Scientìficu pro sa Limba Sarda est un’òrganu diversu dai su “Osservatorio regionale per la cultura e la lingua sarda” (prevìdidu dai sa L.R. n. 26/1997), ca custu est una cummissione finas pletòrica cun cumpetètzias in su chi pertocat a sa cultura ultres de sa limba. Su Comitadu est un’òrganu de consulèntzia nominadu dai s’Assessoradu e diat deper èssere cumpostu non dai representantes legales de entes istatales o regionales, ma dae persones reconnotas pro sa  cumpetèntzia issoro in su chi pertocat a sa limba sarda. Una proposta de cumposidura de custu òrganu tècnicu-scientìficu diat poder èssere custa.  
N.
Setore de apartenèntzia
C u m p e t è n t z i a s 

1
Universidade de Casteddu
Istudiadu reconnotu pro traballos subra a su sardu
1
Universidade de Tàtari
Istudiadu reconnotu pro traballos subra a su sardu
2
Universidades non sardas
Istudiados reconnotos pro traballos subra a su sardu
2 
2  

2  
2 
Lìberos chircadores 
Iscolas de 1° e 2° ciclu

Assòtzios pro sa limba sarda 
Literados (poetas, autores, de teatru, iscritores, lessicògrafos ecc.)
Istudiados nòdidos pro traballos subra a su sardu
Persones nòdidas pro atividades de insinniamentu de sa limba sarda 
Persones nòdidas pro atividades de amparu de sa limba sarda
Persones nòdidas pro atividades de amparu de sa limba sarda 

Comitados Territoriales pro s'educatzione linguìstica 
 
N.
Setore de apartenèntzia
C u m p e t è n t z i a s 
 
1
Universidade de riferimentu
Istudiadu reconnotu pro traballos subra a su sardu
1
Assòtzios de su logu
Persone nòdida pro atividades de amparu de su sardu
2

1
Istudiados e literados de su logu (poetas, iscritores ecc.)
Isportellos linguìsticos de su logu 
Persones reconnotas pro òperas in limba sarda

 Operadore de isportellu

Unu discussu de custu tipu diat bòlere fatu finas in su chi pertocat a is alloglossias (cadalanu aligheresu) e eteroglossias internas (gadduresu, isulanu, tataresu, tabarchinu). Custas formas linguìsticas, mancari siant representadas in s’Osservatòriu, tenent bisòngiu de definiduras cunforma a is variatziones territoriales issoro, comente si podet bìdere in casos comente su casteddanesu, su sedinesu e àteros che a custos. Ma in cantu a custu ant a èssere is interessados a fàghere is propostas e a dare is indicos chi ant a cunsiderare prus apropiados. 
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           © Mauru Maxia
 _____________________